: ۱۳۹۷/۰۹/۰۱
: ۲۶۳
توسعه فناوری نانو بر پایه عشق و اعتقاد
«شاید برای اولین بار در کشور، سیاست‌گذاری فناوری نانو توسط افرادی غیر از دانشمندان این حوزه انجام شد؛ کسانی که تجربه‌ی توسعه‌ی فناوری داشتند، اما متخصص نانو نبودند و مدیریت فناوری را درک می‌کردند.» مهندس سید محمودرضا سجادی و دیگر پیشگامان حوزه نانو در کشور، سیاست‌گذاری و توسعه فناوری نانو در ایران را این‌گونه شکل دادند و به این نظریه اعتقاد راسخ دارند.
یادگیری منظم و نظام‌مند از آزموده‌ها، نشانه‌ای از بلوغ و توسعه در مدیریت و سیاست‌گذاری است. در تبیین الگوی پیشرفت نانو، برای دستیابی به بن مایه‌های فکری، ارزشی و رویکردهای اساسی، لازم بود که به سراغ کسانی هم‌چون آقای مهندس سجادی برویم که از همان ابتدا در شکل دهی مسیر توسعه این فناوری نقش کلیدی داشته‌اند.
ایشان متولد 1339 تهران و دانش آموخته مهندسی الکترونیک از دانشگاه تهران و کارشناسی ارشد مدیریت هستند. در سال 1362 دفتر همکاری‌های فناوری ریاست جمهوری را تاسیس کرده و تا سال 1387 ریاست دفتر را برعهده داشتند. همچنین ایشان از زمان تشکیل ستاد ویژه توسعه فناوری نانو در سال 1382 تا سال 1387 دبیر این ستاد بوده‌اند.
در این مصاحبه تلاش شده است که از دل وقایع و رویدادهای قبل و بعد از تشکیل ستاد نانو و تدوین سند راهبرد آینده، سیاست‌ها و رویکردهای این حوزه را استخراج کنیم
برای نخستین بار، سیاست‌گذاری فناوری نانو توسط افرادی انجام شد که متخصص نانو نبودند، بلکه تجربه‌ی مدیریت فناوری و توسعه‌ی فناوری داشتند. البته این کار با مقاومت بسیاری روبه‌رو شد. خود من بارها مورد انتقاد قرار می‌گرفتم که: شما کی هستید که چنین کار بزرگی را به عهده گرفته‌اید؟ در نانو چه مدرکی دارید؛ چقدر سواد نانو دارید؟
عده‌ی زیادی هم معتقد بودند ما هنوز در فناوری مقیاس میلی‌متر و مایکرو وارد نشده‌ایم، پس چطور ناگهان پلی به نانو زده‌ایم که هزاران برابر مشکل‌تر از میکرو و میلی است. ما پیشتر از صحبت‌های رهبر انقلاب ایده گرفته بودیم که لازم نیست پله‌پله پشت سر غرب در پی فناوری‌ها باشیم، بلکه گاهی می‌توان میان‌بُر زد.
ورود به توسعه‌ی نانو با این نگرش بود که فناوری باید به درد مردم بخورد. نمی‌توانیم پول ملت را هزینه کنیم، بدون اینکه اثری در زندگی‌شان و در اقتصاد و استقلال کشور داشته باشد. واقعیت این است که از گذشته تا کنون، رویکرد ما به علم هیچ‌گاه مسئولانه و اقتصادی نبوده، یعنی هیچ وقت این فضا در جامعه ایجاد نشده که به دانشمندان و متخصصان بگویند به شما پول و بورسیه داده‌ایم، حالا متعهد هستید و باید کاری برای کشور بکنید.
قصد ستاد اصلاح کردن بود، نه تحقیر افراد یا ایجاد آشوب، و اصلاح هم باید با صبر، متانت، آرامش و احترام متقابل پیش برود. تلاشمان این بود که به‌عنوان یک ستاد، نقش برادر و خیرخواه داشته باشیم و اگر اشکالی هست، گرد هم بیاییم و تبیین کنیم، نه اینکه به دنبال مچ‌گیری باشیم. ما احساس می‌کردیم که ایران باید در نانو در مقیاس جهانی بدرخشد، برای همین، باید ناز همه را می‌کشیدیم. خود را برای ناز کشیدن و فروتنی آماده کردیم، چون برای انجام این کار باید همه می‌آمدند.
این سیاست که ما (ستاد) مجری نباشیم، بلکه مشوق باشیم، اصولاً رویکردی عمده در ستاد نانو بود.
از سیاست تشویقی استفاده کردیم. منابع خیلی کوچکمان را طوری سازمان دادیم که از منابع بزرگ کشور در آن مسیر استفاده شود.
هر کاری باید به دست یک عده «عشاقِ فهیم» داده شود. اگر عشق و اعتقاد به کار نداشته باشی، اولین مشکل این است که زود خسته خواهی شد؛ آن وقت با اولین پُست پیشنهادی، به جای دیگر خواهی رفت. نمی‌توان به کسی دستور داد عاشق کاری بشود؛ خودش باید دنبالش برود و حس کند که می‌تواند با یک موضوع ارتباط عاطفی برقرار کند. ما رفتار کارمندی ـ مدیری نداشتیم. اجازه می‌دادیم افراد بروند و روی موضوع مورد علاقه‌شان کار کنند. این‌طور نبود که افراد را در واحدهای اداری محدود به انجام کاری کنیم. یکی از علل موفقیت ستاد نانو همین بوده که همه واقعاً عاشق و پای کار بودند.
یکی از آفت‌های علم و فناوری «شارلاتان‌های علمی» هستند. این اشخاص طبل‌های توخالی، پرهیاهو، پرهزینه و انحصارگرا هستند و مترصدند که همه‌ی امکانات را برای خود بگیرند و در آن حوزه همه‌کاره شوند. در یک سیستم درست، این‌ها به کنار رانده می‌شوند و کسانی بر سر کار می‌آیند که کم‌سروصدا، پرتوان، و پرکار هستند، هیاهو ندارند و اهل شعار و دروغ‌گویی نیستند؛ اما هنوز توانایی تشخیص ادعای کذب در عرصه‌ی فناوری را نداریم، چون برای این موضوع، مکانیزم‌های تشخیصی نداریم.
